پژوهشگر ساوجبلاغی و جامعه شناسی روزگار خواجه شیراز

در 17 و 18 مهر 1391 «کنفرانس بزرگداشت حافظ و تعاملات فرهنگی ایران و هند» با همکاری خانه فرهنگ جمهوری اسلامی ایران در بمبئی، کنسولگری ایران در حیدرآباد، دانشگاه  حیدرآباد (مرکز مطالعات ادبیات تطبیقی) و اتحادیه انجمن اسلامی دانشجویان شبه قاره  هند در در دانشگاه حیدرآباد برگزار شد.  آقای مهدی اصل زعیم - از فعالان فرهنگی شهرستان های ساوجبلاغ و نظرآباد - که هم اکنون دانشجوی دکترای جامعه شناسی در دانشگاه عثمانیا (حیدرآباد هند) است؛ با نگارش مقاله ای با عنوان «جامعه شناسی تزویر و ریا و بانگ خواجه شیراز» در آن کنفرانس فرهنگی شرکت کرد. با آرزوی توفیق برای ایشان، چکیده مقاله مورد اشاره را با هم می خوانیم:

* * * *

دلایل جامعه شناختی تزویر و ریا را باید در لابلای موانع اجتماعی دستیابی به اهداف و مکانیزم های رسیدن به پاداش های رسمی در فضای تنگ اجتماعی، که هنجارهای رسمی چنان فربه شده اند که جای را بر سایر سبک های زندگی تنگ کرده اند، جستجو کرد. لذا می توان با نگاهی به نظرات کارکردگرایانه پارسونز و بهره گیری از نظریه های جورج هربرت مید و اروینگ گافمن در مکتب کنش متقابل نمادین، این پدیده را تحلیل کرد. در این مقاله که از نوع تحقیقات ثانوی بوده و از روش اسنادی استفاده شده است، نگاهی گذرا بر شرایط اجتماعی قرن هشتم شیراز، حوادث پرفراز و نشیب و نوع حکومت مستقر و ارتباط آن با نهاد دین و رویکرد ابزاری حاکم سیاسی به شریعت به عنوان لایه بیرونی دیانت، گردهم آوردن اربابان دیانت قشری نگر و زاهدان ریایی گردیده است تا از این رهگذر روشن شود، چگونه نظام اجتماعی و متولیان آن، اعضای جامعه را به سمت و سوی رفتارهای دوگانه هدایت می کنند که می توان آنها را با تئوری ساختار شخصیت مید و رفتار نمایشی گافمن در دو بخش جلو و پشت صحنه برای رسیدن به اهداف فردی و گروهی تبیین کرد. در شرایط زمانه حافظ که ریاکاران و قشری نگران در دین ارج می بینند و عاقلان و دانایان سر در گلیم دارند و زبان در کام، این رند خرابات نشین توانسته هم خود را از زشتی ها و پلشتی های روزگار پاک نگه دارد و هم با بانگ رسای خویش، کوس رسوایی شیخ و زاهد و صوفی و محتسب را با هم به صدا درآورد آنگونه که تاکنون طنین اش جان افزاست و هشیاری بخش.

کلید واژه ها: حافظ، تزویر، ریا، زاهد، صوفی، محتسب، شیخ، خودکامگی.